Faaliyet Oranları

Faaliyet Oranları

Şirket faaliyetlerini özetleyen oranlar olarak karşımıza çıkan faaliyet oranları, likidite oranları ve finansal yapı oranları ile birlikte değerlendirilmek suretiyle temel analiz çalışmalarının önemli bir bölümünü oluşturur. Verimlilik oranları olarak da anılan faaliyet oranları işletmelerin;

• Satışları ile varlıkları arasında ilişki kurulmasında,
• Şirket stoklarının, alacaklarının ve diğer varlıklarının likit hale dönüştürülme hızının tespit edilmesinde,
• Oran analizinde hesaplanan likidite ve finansal yapı oranlarının doğru bir şekilde yorumlanabilmesinde

Kullanılmaktadır. Yatırımcısı olduğumuz şirketin KAP üzerinde bilançosunun açıklanmasının ardından bilançoda yazan rakamların bizlere anlatmak istediklerini daha iyi anlamamızı sağlayacak olan faaliyet oranlarını öğrenerek ile finansal okuryazarlık seviyemizi bir adım daha öteye taşıdığımızı kolaylıkla söyleyebiliriz.

Alacak Devir Hızı Oranı

Alacak devir hızının tespiti için kullanılan alacak devir hızı, işletmenin satışlarından doğan ticari alacakların paraya dönüşme hızını göstermesi açısından önemli bir faaliyet oranıdır. Faaliyet gösterilen bir yıllık süreçte işletmelerin yılda kaç kez tahsilat yaptığını gösteren bu oran aşağıdaki formülden kolayca hesaplanabilmektedir:

Alacak Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar

Formül sonucu elde edilen rakam defa olarak düşünülecek olup 1 yıl içerisinde kaç kez tahsilat yapıldığını gösterir. Oran ne kadar yüksek çıkarsa işletmenin alacaklarını o derece hızlı tahsil ettiğini düşünebiliriz. Formülde yer alan ortalama ticari alacakların hesaplaması için ise aşağıdaki formül kullanılabilir:

Ortalama Ticari Alacaklar = (Dönem Sonu Ticari Alacaklar + Dönem Başı Ticari Alacaklar) / 2

Ortalama Tahsilat Süresi Oranı

Ortalama tahsil süresi yukarıda hesapladığımız alacak devir hızı kullanılarak kolayca hesaplanan ve şirketin kaç günde bir alacaklarını tahsil ettiğini gösteren bir faaliyet oranıdır. Hesaplama için aşağıdaki formülü kullanabilirsiniz:

Ortalama Tahsilat Süresi = 360 / Alacak Devir Hızı

Alacak devir hızı ile ortalama tahsilat süresinin ters orantılı olduğu formülden kolayca fark edileceği gibi alacak devir hızının aksine ortalama tahsilat süresinin ne kadar düşük olursa o kadar şirketimiz için iyi olacağı akıldan çıkarılmamalıdır. Muhasebe kitaplarında ortalama tahsilat sınırı için aşağıda yer alan gün kriterlerine yer verilmektedir. Kriterlere göre hesaplanan ortalama tahsilat süresi:

• 0 - 60 gün = İyi seviye
• 60 – 120 gün = Kabul edilebilir seviye
• 120 gün ve üzeri = Olumsuz seviye

Olarak değerlendirilmektedir.

Stok Devir Hızı Oranı

Stokların devretme hızı oranı şirket varlıkları içerisinde görünen stokların yılda kaç kez yenilendiğini göstermektedir. Özellikle ara bilançolarda cari oran yorumlanmasında göz atılması gerekli olan bu oranı karşılaştırırken yatırımcısı olduğumuz şirketin sektör rakipleri ile kıyaslamasını yapmamız gereklidir. Oran aşağıdaki formülden kolayca hesaplanabilir:

Stokların Devir Hızı = Satışların Maliyeti / Ortalama Stoklar

Ortalama Stoklar = (Dönem Sonu Stoklar + Dönem Başı Stoklar) / 2

Formül sonucu olarak bulunan değerin yüksek oluşu, şirketin bir yıl içerisinde stoklarını daha fazla yenilediği anlamına gelmektedir. Yukarıda değindiğim gibi sektörel olarak karşılaştırmanın yanı sıra likidite oranlarını teyit etmek için stokların devir hızını kullanabiliriz.

Stok Devir Süresi

Stok değişim süresi bir yıl içerisinde kaç günde stokların yenilendiğini göstermektedir. Aşağıdaki şekilde hesaplanan stok devir süresinin düşük çıkması olumlu değerlendirilir.

Stok devir Süresi = 360 / Stok Devir Hızı

Nakit Devir Hızı Oranı

Nakit değişim hızı oranı işletmenin incelenen dönem içerisinde paya çevrilebilen varlıklarının devrinin hızını ölçmede kullanılır. Aşağıda paylaşılan nakit devir hızı oranı hesaplamasının belirli bir standardı bulunmamakla birlikte yaygın olarak kullanılan bir oran olmadığını da belirtmek isterim.

Nakit Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ortalama Hazır Değerler

Ortalama Hazır Değerler = Parasal Değerler + Paraya Çevrilebilir Değerler

Dönen Varlıkların Devir Hızı Oranı

Dönen varlıkların değişim hızı oranı, işletmenin faaliyet dönemi sırasında elde ettiği dönen varlıkların ne derece satışlarla ilgili olduğunu gösteren bir faaliyet oranıdır. Aşağıda hesaplaması verilen dönen varlıkların devir hızı oranı, yaygın kullanıma sahip değildir:

Dönen Varlıkların Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ortalama Dönen Varlıklar

Hesaplanan oranın yüksek çıkması halinde dönen varlıkların net satış gelirlerinden elde edildiğinden söz edilirken işletme faaliyetleri olumlu olarak değerlendirilir.

Maddi Duran Varlıkların Devir Hızı Oranı

Maddi duran varlıkların değişim süresi oranı işletme tarafından maddi duran varlıklara yapılan yatırımların ölçümlenmesinde kullanılır. Şirketimizin kapasitesinin kullanım oranını gösterdiği bilinen maddi duran varlıkların devir hızı oranı aşağıdaki formülden hesaplanabilir:

Maddi Duran Varlıkların Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ortalama Maddi Duran Varlıklar

Oranın yüksek çıktığında şirketimizin duran varlıklarını etkin kullandığını sonucunu çıkartabilmemize karşın bu oranın da yaygın olarak kullanılmadığını belirtmekte fayda vardır.

Aktif Devir Hızı Oranı

Aktiflerin dönüşüm hızını gösteren aktif devir hızı oranı, şirket performansının incelenmesinde daha genel bir fikir elde edilmesine yardımcı olmakla birlikte varlıkları farklı farklı irdelemekten daha efektif sonuçlar vermektedir. Aktif devir hızı oranı hesaplaması için aşağıdaki formülü kullanabilirsiniz:

Aktif Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ortalama Toplam Varlıklar

İrdelediğimiz dönem süresince kullandığımız aktif devir hızı oranının yüksek çıkması şirketin performansının o oranda yüksek olduğuna işaret etmektedir. Oranı kıyaslama yaparken sektörel bazda kıyaslamalı ve sanayi şirketleri ile teknoloji şirketleri gibi varlığa bağımlılık konusunda farklılıkları bulunan şirketlerin kıyaslamasını yapmaktan kaçınmalıyız.

Ticari Borçlar Devir Hızı Oranı

Ticari borçların ödenme hızını gösteren ticari borçlar devir hızı oranı, aşağıdaki formülden hesaplanarak şirketin bir yıl içerisinde kaç kez ticari borç ödemesi yaptığını göstermektedir:

Ticari Borçların Devir Hızı Oranı = Satışların Maliyeti / Ortalama Ticari Borçlar

Ortalama Ticari Borçlar = (Dönem Başı + Dönem Sonu Ticari Borçlar) / 2

İlgili oranın hesaplanmasının ardından ticari borç ödeme süresi aşağıdaki formülden kolayca hesaplanarak şirketimizin borçlarını zamanında ödeyip ödemediği hakkında fikir sahibi olmamıza katkı sağlar:

Ticari Borç Ödeme Süresi = 360 / Ticari Borçlar Devir Hızı Oranı

Ticari borç ödeme süresi için ortalama tahsilat süresinde verilen zaman aralıkları birebir benzer olarak kullanılarak şirketin ticari borçlarına olan hassasiyeti hakkında fikir sahibi olunabilmektedir.