Finansal Yapı Oranları

tarih:

Finansal Yapı Oranları

Borçlanma oranları olarak da bilinen finansal yapı oranları, inceleme yapılan şirkete ait borçlanma ve varlıklar arasındaki ilişkilerin karşılaştırılmasında kullanılır. Yatırım yapılması planlanan veya halihazırda yatırım yapılmış olan şirketin dönemsel olarak yayınladığı bilançosunda likidite oranları ile birlikte değerlendirilen finansal yapı oranları;
  • Şirketin özsermayesinin ne kadarının borçlarla finanse edildiği,
  • Şirketin varlıklarının ne kadarının borçlarla finanse edildiği,
  • Şirketin borçlarının ne kadarını kısa vadeli borçların oluşturduğu,
  • Şirketin elde ettiği karın ne kadarıyla kendisine özkaynak oluşturduğu,
  • Varlıkların ne kadarının likit olduğu


Vb. soruların yanıtlanmasına yardımcı olur. Finansal okuryazarlık becerilerimizi artırmak için öğrenmemiz gerekli olan finansal yapı oranlarının temel analizin bir parçası olduğunu ve diğer temel analiz değerlendirilmeleri ile birlikte karşılaştırılarak nihai kararın verilmesi gerekliliğini unutmamak gerekir.

Kaldıraç Oranı (Borçların Tüm Varlıklara Oranı)

Toplam borçların toplam varlıklara oranı anlamına gelen kaldıraç oranı, basit hali ile şirket varlıklarının yüzdesel olarak ne kadarının borçlar ile finanse edildiğini göstermektedir. Oranın hesaplaması için aşağıdaki formülü kullanabilirsiniz:

Kaldıraç Oranı = Toplam Borçlar / Toplam Varlıklar

Hesaplamada toplam borçlar kaleminde kısa ve uzun vadeli yabancı kaynakların toplamı, toplam varlıklar kaleminde ise dönen ve duran varlıklar toplamı kullanılacaktır. Son günlerde yaşadığımız kur şoku ile birlikte artan faizler, borsamızda finansal borçların bilançolar üzerindeki negatif etkisini daha iyi anlamamıza büyük etken oldu. Bilançolarda karı törpüleyen finansal giderler her ne kadar bizi rahatsız etse de şirketlerin büyümek için sermayeye ihtiyacı olduğunu ve özellikle agresif büyümeyi tercih eden şirketlerin borçlarını ödeyebildiği taktirde borçlarını bilançolarında sıklıkla görmemiz gerekeceğini unutmamak gerekir.

Kaldıraç oranını hesaplamanın ardından kıyaslama yapabilmek için oranın değerinin ne olması gerektiği konusuna değinmek gerekirse bu değerlendirmenin yatırımcıların yatırım anlayışlarına göre değiştiğini söylemek gerekir. Oran için %70 üzeri istenmezken daha aşağılarda olması şirketin risklerinin azaldığını göstermektedir. Yazımın başında belirttiğim gibi finansal yapı oranları tek başına değerlendirilmemeli, kaldıraç oranı her ne kadar önemli bir gösterge olarak karşımıza çıksa da bu oranla birlikte şirketin kar edip edemediği ve diğer temel analiz ölçütlerine bakılarak birlikte değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Özkaynakların Tüm Varlıklara Oranı

Özkaynakların toplam varlıklara oranı hesaplama formülünden kolayca anlaşılabileceği üzere şirket özsermayesinin şirket varlıkları içerisinde ne kadar yer ettiğini göstermektedir. Bilindiği üzere şirketlerin dönen ve duran varlıkları;
  • Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar,
  • Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar,
  • Özsermaye

İle finanse edilir. İlgili oran ise şirketin varlıklarının ne kadarının özkaynakları ile finanse edildiğini göstererek borçluluk oranını da gösterir. Oranın hesaplaması için aşağıdaki formülü kullanabilirsiniz:

Özkaynakların tüm varlıklara oranı = Özkaynaklar / Toplam Varlıklar (Duran + Dönen Varlıklar)

Bu oran %75 gibi bir kabulü bulunsa da her yatırımcının farklı tarzı olduğu unutulmamalıdır. Hesaplama sonucu %30 (0,30) altında şirketler borç nedeniyle riskli kabul edilip diğer temel analiz kriterlerine dikkat edilerek karar verilmesi gereklidir.

Finansman Oranı

Özkaynakların borçlara oranı olarak da isimlendirilen finansman oranı, işletmenin finanse edilirken bağımsız olup olmadığını göstermektedir. Aşağıdaki formülden hesaplanan finansman oranı %30’dan düşük çıkması halinde şirketin yüksek borç oranına sahip olduğu sonucuna varılabilir:

Finansman oranı = Özkaynaklar / (Kısa Vadeli + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)

Finansman oranı yüksek çıkan şirketlerin finansal açıdan bağımsız olduğu ve faaliyetleri sırasında üçüncü kişilere ihtiyaç duymadığı sonucu çıkarılabilir. Yatırımcısı olduğumuz şirketin finansal bağımsızlığını eline aldığını düşünebilmemiz için ise oranın 1’den büyük olması gereklidir.

Otofinansman Oranı

Otofinansman oranının anlamı şirketin elde ettiği kardan özkaynak oluşturması olarak özetlenebilir. Yaygın olarak kullanılan bir oran olmasa da otofinansman oranı aşağıda yer alan formülden hesaplanabilir:

Otofinansman Oranı = (Kar Yedekleri – Geçmiş Yıllar Zararları) / Ödenmiş Sermaye

Otofinansman oranı dikkat edilirse temettü olarak dağıtılmayıp şirket kasasında bırakılan kar yedekleri kullanılarak bulunan bir orandır. Yukarıda değindiğim gibi şirketin kendisine özkaynak yaratmasını gösteren bir oran olarak dileyen yatırımcı tarafından kullanılabilir.

Kısa Vadeli Borçların Tüm Borçlara Oranı

Tüm borçlardaki kısa vadeli borçların oranı önemli bir finansal yapı oranları arasında yer alır. Bilanço nedir yazımda belirttiği gibi kısa vadeli yabancı yükümlülükler kalemi yatırımcısı olduğumuz şirketin 1 yıl içerisinde geri ödemesi gerekli borçları göstermektedir. Bu oran ile mevcut şirket borçlarının ne kadarını kısa vadeli borçlar tarafından oluşturulduğu anlaşılmakta olup hesaplama için aşağıdaki formülü kullanabilirsiniz:

Kısa Vadeli Borçların Tüm Borçlara Oranı = Kısa Vadeli Yabancı Yükümlülükler / Tüm Yükümlülükler

Oranın hesaplanmasının ardından görece yüksek çıkması halinde hemen karar vermek yerine borçların yapısına bakmak gerekir. Kısa vadeli borçlar sadece finansal borçlardan oluşmamakta, ticari borçlar, vb. 1 yıl içerisinde ödenecek borçları da göstermektedir. Şirket karını finansal yükü ile finansal borçların etkilediği düşünüldüğünde orandan memnun kalınmaması halinde kısa vadeli yabancı kaynakların yapısı incelenerek karar verilmelidir.

Borçların Özkaynaklara Oranı

Borçların şirket özkaynaklarına oranı tanımdan da anlaşılacağı üzerine finansman oranının tersi şekilde değerlendirilmektedir. Hesaplaması aşağıda verilen borçların özkaynaklara oranı ne kadar düşük çıkarsa şirketin finansal bağımsızlığını eline almaya yaklaştığını söyleyebiliriz.

Borçların Özkaynaklara Oranı = (Kısa Vadeli + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar) / Özkaynaklar

Hesaplanan oranın 1’den düşük olması istenir. Oran 1’den düşük ise çıkan oran toplamındaki şirket borçlarının özkaynaklar ile finanse edilebildiği düşünülebilir.

Faizin Kazanılma Sayısı

Faiz karşılama oranı nadir olarak kullanılan finansal yapı oranları arasında yer almasına karşın şirketin brüt satışları ile finansal giderlerini ödeme gücünü göstermesi açısından temel analiz çalışmalarında kullanılabilmektedir. Faizin kazanılma sayısı aşağıda verilen formülle hesaplanabilir:

Faizin Kazanılma Sayısı = Faiz ve Vergi Öncesi Kar / Finansman Giderleri

Maddi Duran Varlıkların Özkaynaklara Oranı

Maddi duran varlıkların özkaynaklarla finansmanı hakkında fikir veren maddi duran varlıkların özkaynaklara oranı, şirketimizin faize ödeyeceği giderler hakkında fikir sahibi olmamıza yardımcı olur. Şirketler faaliyetlerini devam ettirebilmek ve karlarını artırabilmek için maddi duran varlık yatırımı yaparlar. Yukarıda değindiğim gibi bu yatırımların finansmanı borçlar ve özkaynaklar ile gerçekleşir. Özkaynaklar dışında kullanılan yabancı kaynaklar ise şirkete faiz yükü olarak geri döner. Aşağıdaki formülden maddi duran varlıkların özkaynaklara oranı hesaplamasını yapabilirsiniz:

Maddi Duran Varlıkların Özkaynaklara Oranı = Maddi Duran Varlıklar / Özkaynaklar

Hesaplama sonucu oranın 1’in üzerinde çıkması, şirketin özkaynakların dışında yabancı kaynaklardan faydalandığını bizlere göstermektedir. Oranın 1’in üzerinde kötü algısına düşmeden önce şirketin faaliyetini ve rakipleri ile ilgili oranın karşılaştırmasını yaparak karar vermek yerinde olacaktır.

Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı

Duran varlıkların devamlı sermaye ile finanse edilmesi anlamına gelen ilgili oranın formülünü paylaşmadan önce devamlı sermaye kavramına açıklık getirmek gereklidir. Şirketlerin özkaynaklar ve yabancı kaynaklar ile finanse edildiğinden bahsetmiş ve bilanço nedir yazımızda vade uyumsuzluğu konusuna değinmiştim. Duran varlıkların (1 yıldan uzun sürede likit hale gelebilecek) özkaynaklar ve uzun vadeli yabancı kaynaklarca finanse edilmesi gerektiğini vade uyumu kuralı gereği olduğunu belirtmiştim. Buradan yola çıkarak;

Devamlı Sermaye = Özkaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

Formülünü paylaşarak devamlı sermayenin ne anlama geldiğini söyleyebiliriz. Duran varlıkların devamlı sermayeye oranı da 1‘den büyük olması gereken ve aşağıdaki şekilde hesaplanabilen bir finansal yapı oranıdır:

Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı = Duran Varlıklar / Devamlı Sermaye

Devamlı Sermayenin Bağımlılık Oranı

Devamlı sermayenin finansman ihtiyacı anlamına gelen devamlı sermayenin bağımlılık oranı aşağıdaki formülle hesaplanabilir:

Devamlı Sermayenin Bağımlılık Oranı = (Stoklar + Ticari Alacaklar – Ticari Borçlar) / Devamlı Sermaye

Oranın 1’den küçük çıkması devamlı sermayenin finansmanı için yabancı kaynaklara ihtiyaç duyulduğunu gösterir.

Yorumlar

Yorum Gönder